Ajoeng Ui (vanwaar de naam Ajuin in het Surinaams)

Ajoeng
Waarom heet een ‘ui’ in het zuiden een ‘ajuin’?
Hoe noem je een eetbare, uit laagjes bestaande bol met een scherpe geur en pittige smaak?
‘Een ui’, zullen de meeste Nederlanders zeggen.
Het antwoord van Vlamingen is: ‘een ajuin’.
Waarom wordt een ui in Vlaanderen ‘ajuin’ genoemd?

Eigenlijk kunnen we de vraag beter omdraaien: waarom zeggen Nederlanders ‘ui’ in plaats van ‘ajuin’?
Het woord ajuin is ontleend aan het Franse oignon.
Het Franse woord gaat op zijn beurt weer terug op de Latijnse vorm unio.
Ajuin verdrong in de dertiende en veertiende eeuw het oudere Nederlandse woord look.
Als zelfstandig naamwoord is look in de standaardtaal helemaal verdwenen, maar we zien het nog wel terug in woorden als knoflook en bieslook.
In Vlaanderen bestaat look nog wel, maar dan alleen in de betekenis ‘knoflook’.
Maar hoe zit het dan met ui?
Dat is van oorsprong een Hollands-Utrechtse dialectvorm die ontstaan is uit het Middelnederlandse uijen.
Het woord uijen is weer een variant van ajuin; het is afkomstig uit de Brabantse, Zeeuwse en Vlaamse dialecten.
Vanwege de -en aan het eind werd uijen na verloop van tijd opgevat als meervoudsvorm.
In de zeventiende eeuw ontstond daarom het nieuwe enkelvoud ui.

Bron: Waar komt pindakaas vandaan? is een uitgave van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (Leiden) en het Genootschap Onze Taal (Den Haag)